SIERAAD EN MODE
Mij zijn beide vakken even lief. Mode symboliseert voor mij de lust om te leven, de impuls om ’s morgens op te staan uit je warme bed, waarmee ik onmiddellijk toegeef dat mode iets is wat men zich pas kan veroorloven als er een equivalent van een warm bed voorhanden is.
Als ik mij de mode voorstel. dan zie ik niet zozeer rokken en broeken of mooie jurken. Het woord ‘mode’ is een abstractie. Mode is licht, mode dwarrelt voor je uit en meestal zo hoog dat je er net niet bij kunt. Zelfs al kun je die mooie jurk kopen, en kun je hem goed dragen, dan nog is de bevrediging van korte duur en vormt het bezit van die jurk de kiem van het verlangen naar iets wat je nog niet hebt. Het is in de mode dat de technieken van verleiding tot het uiterste zijn geperfectioneerd.
Bij sieraden gaat het veel meer om bezit, om herinneringen aan momenten en personen. Zelfs bij de armband van madeliefjes, die elke zomer opnieuw gevlochten kan worden, gaat het om de herinnering aan een zonnige gebeurtenis. Een ring die je gekregen hebt van iemand waar je werkelijk om geeft, draag je ongeacht de mode van het moment. Sieraden zijn, als bundelingen van vele boodschappen, figuurlijk gesproken zwaar, en vaak zijn ze dat ook letterlijk. Voor sieraden geldt net als voor mode dat zij een uiting kunnen zijn van hun tijd, van het verlangen om iets te creëren dat er nog niet was. Ondanks alle betekenissen die ontwerpers en andere makers in hun sieraden leggen, verwerven zij hun betekenis voor de drager meestal pas op het moment dat de ring om de vinger wordt geschoven of de ketting om de hals wordt gelegd. Daardoor zijn sieraden in principe veel beter bestendig tegen het verloop van de tijd dan mode.
In deze polariteit ligt volgens mij de ongemakkelijke verhouding tussen sieraad en mode besloten. Waardevolle en stijlvolle sieraden worden gedragen op kleding die op zijn best de aanduiding conventioneel kunnen krijgen. Prachtige, modieuze pakken met een signatuur van toonaangevende ontwerpers worden gecombineerd met weinigzeggende kettinkjes van namaakgoud.
Toch zijn er mooie verbanden te leggen tussen mode en sieraad. Menig sieraad vormde een integraal onderdeel van een modebeeld, door een belangrijk aspect van dat beeld te accentueren en qua kleur en stijl de kenmerken van dat beeld te bevestigen. Sieraden en andere accessoires zijn benut om het oog te leiden naar al of niet door kleding bedekte, karakteristieke lichaamsdelen. Het is niet voor niets dat de meeste sieraden voor vrouwen hun plek vinden rond het gezicht, op de borst en aan beweeglijke lichaamsdelen als handen en polsen, en dat mannen vaak kostbare attributen op borst en buik droegen, passend bij haantjesgedrag. (Neem de horlogekettingen die heren van stand over hun vest drapeerden, vaak om een stevige buik heen, en die bij het tevoorschijn halen van dat horloge naar de onderkant van hun buik verwezen. Of neem het devant de corsage uit de zeventiende en achttiende eeuw, een zwaar, symmetrisch ornament dat een ‘gekorsetteerd’ lijfje nodig had om op bevestigd te worden, en daarmee juist de aandacht vestigde op de borsten onder deze pantsering.) Sieraden zijn meegegaan met alle vertekeningen van het lichaam die de mode voorschreef. In de jaren twintig van de twintigste eeuw werd het mode om een diadeem of hoofdband nogal ongemakkelijk over het voorhoofd te laten zakken, als integraal onderdeel van de recht vallende en zelfs uitgesproken platte mode van die jaren. Het was een modebeeld waar zelfs een praktische en al wat oudere vrouw als onze toenmalige koningin Wilhelmina zich als hoogstgeplaatste Nederlandse dame aan bezondigde.
Nederland is een vreemd land wat de cultuur van het sieraad betreft. Nederlanders zijn al eeuwen behept met een weerstand tegen het tonen van welstand op het lichaam, Met het afkalven van de verzuiling en het groeiend consumentisme is die weerstand tegen ostentatieve tooi aan het verdwijnen, wordt er meer en meer gesierd en vervagen geleidelijk aan de grenzen tussen de drie belangrijkste polen in de markt voor het eigentijdse sieraad: het auteurssieraad, het juweliers sieraad en het modesieraad of -accessoire. Toch biedt deze driedeling een nuttig houvast in deze beschouwing.